Tekst: Marinus van
der werf
Muziek: O.a. Mincke
Nicolai
en Gemmy Vijlbrief
Het is nacht. De DJ van Midnight Music Radio begint aan z'n programma. Dan gaat de deur van z'n studiootje open. Er komen engelen binnen. Tenminste, dat beweren ze... De DJ verliest de controle over z'n programma, en over zichzelf. Tot overmaat van ramp weigert het achtergrondkoor om achtergrondkoor te zijn...
[DECOR: Licht op en in
de studio: Tafeltje, wat knoppen, en een microfoon, links en rechts wanden.
Achter de tafel van de DJ is een deur. Voor de 'studio' ligt de straat, over
de volle breedte van het podium. Verder zijn er plekken die apart kunnen
worden uitgelicht, en fungeren als bar, of kerk, of huiskamer. Een belangrijke
plek is de huiskamer van SYLVIA: radio, fauteuil, schemerlampje, telefoon,
en een raam met zicht op de 'straat'.]
[VOOR DE
VOORSTELLING BEGINT: De spelers lopen en zitten in de gangen, op de trappen,
en luisteren elk naar hun radio, elk naar een ander programma. Zodra het radionieuws
(van 9 en 11 uur) begint zetten ze de radio harder en gaan de zaal in. Na het
nieuws zetten ze de radio uit, en zingen:
JINGLE:
Radio MMR, voor niemand te ver
Door muren en grenzen door uren van kou
Midnight Music radio -
Is er voor jou
0.
INLEIDER:
Er waren herders die, wakend bij de schapen, verwarmd door
het vuur, werden opgeschrikt door engelen: Vrees niet, vrede zij met u, vrede
op aarde. Enzovoort. Maar engelen lijken inmiddels veilig opgeborgen in musea
voor religieuze kunst, voor gek versleten in een inrichting, of gedresseerd
tot achtergrondkoor.
De herders van nu zitten thuis bij de kachel, ze tellen hun
schaapjes, ze vragen zich niet eens meer af, waar de etngelen blijven. De
herder in het volgende verhaal is een Discjockey die op de drempel van de kerst
zijn nachtprogramma vult met gesteriliseerde engelenzang. Tot er opeens
echte engelen binnenkomen, voor zover je je ogen kunt geloven, en alles gaat
mis. Tot overmaat van ramp weigert het achtergrondkoor om nog langer
achtergrondkoor te zijn...
NIEUWSLEZER:
[Leest het nieuws.]
KOOR:
Radio MMR, voor niemand te ver
Door muren en grenzen door uren van kou
Midnight Music radio -
Is er voor jou
1. I N T R O
[De diskjockey komt binnen, nog in zijn winterse buitenkleren. Net op tijd. Zet haastig zijn muts af, neemt de koptelefoon over van de NIEUWSLEZER. Hij spreekt z'n intro. Ondertussen doet hij wanten en jas uit. Het is kerstnacht. De stem van de DJ is omfloerst, hij weet wat zijn luisteraars willen.]
[MUZIEK. BEGIN VAN: IN A ROYAL DAVID CITY]
DJ:
[Leest voor:] En het geschiedde, toen zij daar waren, dat de
dagen vervuld werden, dat zij baren zou, en zij baarde haar eerstgeboren zoon
en wikkelde Hem in doeken, omdat voor hen geen plaats was in de herberg.
[Spreekt:] Goedennacht lieve luisteraar, jij die slapen
wil, maar de slaap wil niet komen. Of jij die wakker moet blijven, maar de
slaap ligt op de loer. Blijf luisteren. Dit is Radio MMR, met een special om
deze speciale nacht door te komen. Kerstnacht, de eerste minuten van 25 december
zijn voorbij. Geen sneeuw, wel prachtige muziek, die als een witte donzen
deken even de voorbije maanden toedekt.
[START MUZIEK:
DREAMING OF A WHITE CHRISTMAS]
Kerstfeest: Moeder krijgt een baby, en de wereld staat even
stil. Zo simpel kan het zijn. Waarom zouden wij dan moeilijk doen?
1.2 S Y L V I A
[SYLVIA luistert naar de radio. Een man komt binnen.]
MAN VAN SYLVIA:
Zet alstublieft die muziek af.
SYLVIA:
[Schrikt op] Ik vind het mooi.
MAN VAN SYLVIA
Jij vindt alles mooi wat deint en kabbelt en tuttelt en
tinkelt. Je hebt de hersens van een garnaal. Ga slapen.
SYLVIA
Nee.
['To hear the
sleighbells in the snow']
MAN VAN SYLVIA
Dit is tekenfilmmuziek. Het is vals. Het is onecht.
['I'm
dreaming...']
SYLVIA
[Met toenemende kwaadheid. Ze zet de radio steeds harder:]
Ik vind het mooi. Nù vind ik het mooi. Mag ik! En hoe harder jij zeurt, hoe
mooier ik het vind. Het is lief. En vriendelijk. Het is alles wat jij niet
bent. Ik vind het mooi.
[Haar man gaat af. SYLVIA staat voor het raam. Buiten is de dominee op weg naar de kerstnachtdienst. Op straat staan wat hoertjes. Ze kijken hem na. Hij hen. Als de DOMINEE echt voorbij is zoeken ze elkaar op in een beschutte hoek, lezen een flodderromannetje, steken een sigaret op, tutten wat met hun haar, en beluisteren MIDNIGHT MUSIC RADIO op een klein transistorradioootje...]
Ik houd niet van sneeuw. Al dat wit... smerig opspattende
smurrie. Als het sneeuwt, dan liever hierbinnen. Ik zal zorgen dat het wit
blijft... En hij wordt wakker in z'n bed. Een sneeuwpop. Een ijsman. dat was ie
toch al. Alles wit als papier om op te schrijven te tekenen te schilderen...
[Ze schudt haar hoofd.] Laat alles maar wit zijn. Zolang er nog niets is
vastgelegd, kan er nog van alles gebeuren...
DJ:
[Leest voor. Over de muziek heen - na het fluiten -]
Over de drempel, een beetje verlegen
Een moeder met kind, zo intien en tevree.
Een knikje, een kusje, een pakje, een lichtje
Moeder lacht, en het kindje lacht mee.
Jij bent zo ver, en ik zo alleen
Kom verschijn aan mij in mijn dromen
Vol verlangen zoek ik om mij heen
Kom zeg me dat alles weer goed zal komen.
[EINDE I'M
DREAMING OF A...]
1.3
DJ:
Een prachtig vers van ongetwijfeld een prachtige luisteraar.
Harriet uit Schaarsbergen. Bedankt. Ik zeg je: Alles komt goed, harriet,
gezegend ben je, jij hoeft nergens bang voor te zijn.
[START: ONCE IN
A ROYAL DAVID CITY]
[Over de muziek heen] Dit prachtige lied draag ik op aan een
ieder die het afgelopen jaar als een engel is geweest, voor vriend, vriendin,
broer of zus, vader of moeder. Want er is meer tussen hemel en aarde dan geld,
geldingsdrang of egoisme.]
[Elders licht een preekstoel, kruis erachter, koortje
ernaast.]
KOORTJE
[Zingt over de muziek heen!]
Hoor de engelen zingen d'eer
van de nieuw geboren heer
vreed' op aarde, 't is vervuld
God verzoent de mensen schuld
voegt u volken in het koor
dat weerklinkt de hemel door
zingt met algemene stem
voor het kind van Bethlehem
hoor de eng'len zingen de eer
van de nieuw geboren heer.
TEGENKOOR
[Daar weer overheen:]
Engelenzang snijdt de nachtkou door
Maar gedresseerd tot achtergrondkoor
Dringt er geen spoor van warmte door
Die verder gaat dan de huid.
[Dan leest de dominee zijn kerstevangelie. Lichte galm. Ondertussen grijpt hij af en toe naar zijn hoofd, zijn nek, en het glaasje water.]
DOMINEE
En er waren herders in diezelfde landstreek, die zich
ophielden in het veld en des nachts de wacht hielden over hun kudde. En opeens
stond een engel des Heren bij hen en de heerlijkheid des Heren omstraalde
hen, en zij vreesden met grote vreze. En de engel zeide tot hen: Weest niet bevreesd,
want zie, ik verkondig u grote blijdschap, die heel het volk ten deel zal
vallen: U is heden de Heiland geboren, namelijk Christus, de Here, in de stad
van David. En dit zij U het teken: Gij zult een kind vinden in doeken gewikkeld
en liggende in een kribbe. En plotseling was er bij de engel een grote
hemelse legermacht, die God loofde, zeggende: Ere zij God in den hoge, en
vrede op aarde bij mensen des welbehagens.
[Met een van pijn verwrongen gezicht gaat de DOMINEE af. Het wordt donker. De radiomuziek klinkt weer harder.]
2. ENGELEN - WAT EEN ENGEL NIET IS
2.1
DJ:
[Zingt mee met de muziek. Tot einde muziek.] Hartverwarmende
engelenzang, in een koude kerstnacht. We halen de kaarsen uit de dozen, de
vlammetjes flakkeren, tot de kaars is opgebrand. Wat blijft is het verlangen
naar warmte die nooit voorbijgaat. Misschien mag het niet in een nacht als
deze, maar het volgende lied over een eeuwige vlam, draai ik vooral voor mezelf.
[START MUZIEK: ETERNAL FLAME, THE BANGLES]
Als je wilt, sluit dan je ogen, en luister mee met mij...
[De muziek gaat op vol volume. De DJ laat zich gaan. Hij
komt na enige tijd van z'n stoel af. Hij danst, maakt omhelzende gebaren met
zichzelf of een fictieve partner, hij playbact de tekst.]
close your
eyes, give me your hand, darling
do you feel my
heart beating
do you
understand, do you feel the same
am i only
dreaming:
is this burning
an eternal flame
i believe it's
meant to be, darling
i watch you
when you are sleeping
you belong with
me, do you feel the same
am i only
dreaming:
or is this
burning an eternal flame
[De EERSTE ENGELEN komen ongemerkt binnen. Ze zijn in niets herkenbaar als engel. DJ heeft niets in de gaten, extra hevig geeft hij zich over aan een sensuele hunkerende dans... Buiten zingen de hoeren het deuntje mee. Zich bewegend als de showmeiden uit een successhow.]
say my name -
sun shines through the rain
a whole life so
lonely
- and then you
come and ease the paine
i don't want to
loose this feeling
[DJ ontdekt de EERSTE ENGELEN. Hij voelt zich betrapt en reageert zeer geirriteerd. Tijdens het TUSSENSPEL VAN ETERNAL FLAME:]
2.2
DJ:
Wie zijn jullie. Wie zijn jullie!?
EERSTE ENGELEN:
[Samen] Engelen.
[REFREIN ETERNAL FLAME, dan wordt de muziek zachter.]
DJ:
Okee. Engelen. Leuk. En ik ben God. Wegwezen.
[De ENGELEN bewegen niet.]
Okee, jullie zijn engelen. En hoe zie ik dat? Paspoort?
Verblijfsvergunning? Vliegbrevet?
[Geen reactie.]
Vlieg op!
[De EERSTE
ENGELEN verdwijnen en maken plaats voor de TWEEDE: ENG en ANG. Die dragen
petten en volle rugzakken.]
[ETERNAL FLAME
wordt weggedraaid. DJ realiseert zich dat de muziek is afgelopen.]
DJ:
Er is muziek die de droom in je hoofd, en de vlam in je
hart, liefdevol koestert en knuffelt:
[MUZIEK: KERSTCONCERT VAN CORELLI. Even voluit, dan zeer zachtjes.]
DJ:
[Ziet de TWEEDE ENGELEN. Hij lacht overdreven.] Mijn hemel!
Padvinders?
ENG & ANG:
Engelen.
DJ:
Waar zijn die andere twee?
ENG & ANG
Welke andere twee?
DJ:
Doe niet zo dom.
ANG:
Wij zijn die andere twee.
DJ:
Niet.
[ENG & ANG
knikken 'jawel'.]
Okee, jullie zijn engelen. [Schudt meewarig 'nee'] Engelen
spelen harp, heren. Of moet ik zeggen dames. Wat wat zit er onder die broeken
van u? Moet u staan of zitten als u plassen moet.
[Ondertussen
trekken ENG en ANG allebei een overall aan.]
Wat is de bedoeling van dit gedoe. U bent niet dezelfde. U
bent steeds weer een ander. Wat willen jullie van me.
ANG:
Wij zijn nooit dezelfde.
[ENG en ANG fluiten. Uit de lucht dalen twee touwen neer. ENG en ANG bevestigen een opgerolde engel aan de touwen. Ze fluiten weer. De touwen worden gehesen. Een grote echte engel ontvouwt zich, en stijgt op, beschenen door een fel licht.]
DJ:
[Bewonderend. Applausje] Ik weet niet waar het voor dient,
maar dat is tenminste een engel.
[Een harde
klap. De 'engel' laat los van de touwen, en komt naar beneden zetten. ENG en
ANG ruimen het ding op.
ANG:
Hebt u ergens een container? [Ze gaan af met de rommel.]
2.3
[Terwijl de DJ nog moet bekomen van de verbazing, duiken er een aantal SCHATTIGE ENGELTJES op. Ze zijn gekleed in het wit, en hebben op hun rug goudkleurige cupido-vleugeltjes. Ze staan op een verhoging. Ze declameren op z'n liefst, als zaten ze nog in groep 3:]
SCHATTIGE ENGELTJES:
Zo beter meneer
Wij kijken op u neer
En onze zegen daalt van boven
Op allen die in vrede geloven
[Opeens worden ze venijnig:]
Zo beter mener?
Woorden als liefde en vrede
ergens zwevend tussen hemel en aarde.
Zo goed meneer?
Een wolkje waarop God zo nu en dan
eventjes voorbij komt zoeven.
Zo naar je zin, meneer?
Kinderstemmetjes die zingen
inplaats van zeuren
die zweven inplaats van te worden
getreiterd en mishandeld en vernederd
en verhongerd en overreden.
Zo beter meneer?
[Ondertussen zit of staat SYLVIA bij de telefoon, ze belt. De DJ heeft zich afgewend van de SCHATTIGE ENGELTJES en de koptelefoon opgezet. Hij hoort de telefoon en neemt op. De SCHATTIGE ENGELTJES gaan af, maar voor ze af gaan, buigen ze zich over de DJ:]
SCHATTIGE ENGELTJES:
Waar zijn de kinderen, meneer?
En wat is hun toekomst, meneer?
[SCHATTIGE
ENGELTJES af. ENG en ANG weer op.]
2.4.
[De DJ neemt
de telefoon op.]
SYLVIA:
Goedenacht, met Sylvia.
DJ:
Dag Sylvia.
SYLVIA:
Dag Charles. Ik luister altijd naar jouw programma. En ik ben blij dat je
naast al die andere muziek, vannacht aandacht besteed aan de muziek die altijd
net iets meer is. Vind ik. tenminste.
DJ:
Zeker Sylvia.
SYLVIA:
Er zit zoveel goedheid in het kerstfeest. Vind ik. Er is
alleen een klein dingetje wat mij stoort, en dat is de dieren.
DJ:
Wat bedoel je Sylvia met dat zijn de dieren?
SYLVIA:
Ik bedoel dat er zoveel dieren worden geslacht om te worden
opgegeten, bijvoorbeeld. ik bedoel een dier is ook een levend wezen.
DJ:
Zeker Sylvia, zelf heb ik twee katten, mij hoef je niets te
vertellen. Fijn dat je belde. En voor jou en alle dierenliefhebbers: Rudolph
the rednosed rendeer.
[MUZIEK:
RUDOLPH THE REDNOSED RENDEER.]
2.5.
DJ:
[Als de muziek wordt weggedraaid, tegen ENG en ANG:]
Walgelijke muziek. En nu jullie. Zing es wat. Engelenzang die klinkt als
duizend keer Freddy Mercury - God hebbe zijn ziel - duizend keer Mieke Telkamp
of Whitney Houston. Kom op engelen, zing!
ENG:
Sorry, ik ben mijn stem kwijt.
ANG:
Dit is de nacht voor mensen zonder stem. mensen op straat.
Bang om doodgeknuppeld te worden. Bang om op te vallen. Ze zwijgen, ze zingen
niet.
[DJ zet de MUZIEK STEEDS HARDER. De engelen roepen er boven uit, eventueel met gebruik van microfoons:]
ENG:
Het valt niet mee om te zingen.
ANG:
In het openbaar.
ENG:
Playbacken, dat lukt nog.
ANG:
Of jezelf overschreeuwen.
ENG:
Je bent te moe, te aangeslagen. Je hebt je kapot gewerkt.
ANG:
Stel je voor: je wilt zingen. Omdat je tevreden bent.
ENG:
Opgelucht.
ANG:
Verliefd.
ENG:
Maar je zwijgt.
ANG:
Je zwijgt. Want ze zeggen:
[DJ zet
plotseling de MUZIEK ZACHT.]
ENG & ANG:
[Nog steeds even hard:] Stel je niet aan. Doe toch [Beseffen
dat de muziek is weggevallen. Zacht:] gewoon.
DJ:
Gottegot, wat een treurnis. [Slaat hand voor z'n mond.] Ik
zei... [Vormt het woord met z'n mond] Geschokt, hemelse boodschappejongens?
ENG:
Wij lezen de krant meneer. Wij horen Pia Dijkstra op het
journaal. Wij lopen wel eens op straat, meneer, en zien de shit rondom. waarom
zouden wij nog geschokt zijn door zo'n tuttig vloekje van u.
DJ:
[Triomfantelijk] Nu heb ik jullie. Engelen zeggen geen shit.
ENG:
God zet de wereld op de kop met de geboorte van een kind. En
hij valt over het woordje 'shit'.
ANG:
Schriftgeleerde.
ENG:
Farizeeer.
ANG:
Letter-lijk.
ENG:
Grafzerk.
DJ:
Hoho. Engelen schelden niet.
ENG:
Nee? Wat doen ze dan? Blokfluiten?
DJ:
Sssst. [In de microfoon:] Een plaat die op een nacht als
deze niet mag missen. Lieve luisteraar, waar je je ook mag bevinden, deze
nacht, onthoud:
[START MUZIEK: SILENT NIGHT - MAHALIA JACKSON]
de nacht is niet zo godvergeten koud als je denkt.
[De DJ schilt
een appeltje.]
2.6
[Bar, twee mensen bij elkaar, de een laconiek, de ander wat depressief. Glas in de hand, misschien en sigaret. De radio staat aan. De twee praten door microfoons, hun woorden passen in de gezongen tekst.]
- 'silent night'
EEN:
Dit is mooi, Dit. Dit is heel ouderwets mooi.
- 'holy night'
Mahalia Jackson
TWEE:
Ik hoef me niet overal verantwoordelijk voor te voelen.
- 'all is calm'
Maar op dit moment sterft er een kind.
- 'all is bright'
En weer éen. En weer éen. En dan zwijg ik van z'n vader. Z'n
moeder. Z'n broertje. Z'n vriendin. Z'n zusje.
- 'mother and child'
EEN:
Mensen sterven als beesten.
TWEE
Mensen sterven als beesten.
- 'holy infant'
EEN:
Je hoeft je niet overal verantwoordelijk voor te voelen.
[Gaat weg om een biertje te halen.]
TWEE:
Ik hoef me niet overal verantwoordelijk voor te voelen.
- 'sleep...'
Ik heb m'n eigen gelijk. Ik heb m'n eigen geluk. Ik heb...
EEN:
[Geeft haar een flesje bier.] Proost. Op je gezondheid.
3. GASTEN
3.1.
[Tijdens de MUZIEK, SILENT NIGHT, nog steeds, gaat de deur van de studio open. Vier uitgelaten jongeren komen de studio binnen: TEF, SID, MIK en hun 'leider' VIK. Ze zingen/schreeuwen:]
De herdertjes lagen bij nachte
ze lagen bij nacht in het veld
daar hoorden ze engelen zingen:
VITES!
VIK:
[Neemt DJ de koptelefoon af] Iets te drinken misschien?
[Koptelefoon op, luistert. De MUZIEK wordt duidelijk hoorbaar.]
DJ:
[Over de muziek heen:] Er is chocolademelk in de automaat.
VIK:
Chocolere-melk! [Zet koptelefoon af. Minachtend:] Stille
nacht...
TEF, SID, VIK & MIK:
[Rappen. Sommige stukken tekst 'solo', sommige gezamenlijk. Agressief, energiek, met veel plezier in eigen optreden.]
Ik hoef geen stille heilge nachten
Ik zoek geen licht in dit heelal
Ik drink m'n bier, ik spuug m'n gal
Ik heb genoeg aan eigen krachten
Ik heb geen zin om slaafs te wachten
Op wat er ooit ns komen zal
Ik ben geen schaap voor in een stal
Alwaar de slager hem komt slachten
Ik dwing de hemel en de hel
Te zijn zoals ik ze bestel
Het is de kick waar ik voor ga
Ik jaag de bliksem in mijn donder
Ik geloof geen ander wonder
Dan dat ik voel dat ik besta
[DJ buigt zich naar de microfoon. VIK grijpt de microfoon voor zijn neus weg. Als DJ het ding terug wil pakken, grijpt VIK het schilmesje van de DJ, en dreigt, half grap, half menens.]
VIK:
[In de microfoon.] Elf uur stonden wij op de stoep van de
Zipper, [maakt rits-gebaar met het mesje mes], Frits de zipper,
DE DRIE:
Zip de Rits
VIK:
Zegt dat mongoloïde ettertje van z'n zusje: Frits is naar de
kerstnachtmis. Zo wijvie, dat is dan goed mis, - zeg ik -. Zeker om de
dominee open te ritsen. Het probleem is met Zip, dat hij dus een verrekt koele
kikker kan wezen, ijsbeer met een machinegeweer, echt wel heftig, maar tegen de
kerstdagen: Mak als een lammetje in roomsaus. Een kerstbaby die het liefst
bij z'n mammie aan de tap ligt. Feest voor oesters, die kerst, softe,
lebberige weekdieren, weggekropen in een ppparelmoeren schulp, beetje van
ppparels te dromen. O zoveel ballen in de boom,
DE DRIE:
Zoveel ballen in de buik,
VIT:
Gehaktballen,
DE DRIE:
Galaballen,
VIK:
En juist dat feest is bij uitstek een feest
DE VIER:
Zonder ballen.
[Er komt een
man binnen, grijpt microfoon:]
MAN:
Annie kom naar huis. Het is kerstavond ik wil dat je bij de
familie bent. [Gaat huilen. De VIER gebaren: Zie je wel...]
DJ:
[Neemt microfoon af.] Dit is mìjn programma. Okee? Mìjn programma.
3.2 GA WEG
[De TELEFOON gaat.]
SYL:
Hallo, met Sylvia. Gaat alles goed?
DJ:
Hoezo.
SYL:
Ik dacht dat je dat zelf wel wist.
DJ:
Fijn dat je even belde Sylvia. [Legt op. Draait kwaad de
muziek harder.] Trut.
- 'Christ the saviour is born
[Als de timing goed is, eindigt hier SILENT NIGHT]
3.3
[BEGIN MUZIEK:
LITTLE DRUMMERBOY]
[Op deze
muziek kun je een aardige choreografie verzinnen. Het onschuldige liedje van
de DRUMMERBOY wordt de basis van een straatgevecht tussen twee groepen die
elkaar die ene plek betwisten. De MUZIEK is hel overzichtelijk van structuur.
Bij elke herhaling van het patroon, komt er een nieuwe fase in het gevecht. Om
te beginnen komt er van links een meisje op, ze kijkt angstig, onzeker rond.
Loopt tot het midden, wenkt dan. Een grotere groep volgt. Op datzelfde moment
komt van rechts een ANDER. Die heeft een stok in de handen.]
ANDER:
Dit is onze plek. ga terug naar waar je hoort.
[Een grotere groep komt op van rechts. Allen gewapend met stokken. ze slaan het ritme van de muziek met hun stok op de hand. Dreiging. Tijdens het PA-PA-PA-PA-PàM van de Little Drummerboy beginnen ze te schelden. Dat kan met de klanken PA-PA-PA-PA-PàM, maar ook scheldwoorden als 'slampampers', 'rapalje', of 'paljassen' passen goed in het totaal. De groep van Links deinst geschrokken terug, maar komt even later terug, ditmaal met stokken in hun hand. Tijdens het PA-PA-PA-PA-PàM begint het gevecht, in duidelijk gestyleerde poses hakken de twee groepen op elkaar in. Dan opeens stokt het gevecht, de groepen kijken rond alsof ze de politie horen, ze schieten weg, alle kanten op. Alleen het meisje van het begin blijft staan.]
3.4
[VADER en GAST
komen binnen tijdens de MUZIEK.]
DJ:
[Ziet z'n vader. Stilte. Draait MUZIEK weg.] Wat doe jij
hier?
[Z'n VADER zwijgt, trekt z'n handschoenen uit.]
GAST:
Ik ben m'n huis kwijt
DJ:
[Reageert niet op de GAST] Ik wil niets meer met jou te
maken hebben. Niets. Als je mijn vader wil zijn, had je dat eerder moeten
beseffen.
[Z'n VADER trekt z'n jas uit. De ENGELEN helpen hem. De ZWIJGER komt binnen, gaat zitten op hoge plek, zonder te kijken of te zeggen, kauwt kauwgom, in zichzelf gekeerd.]
GAST:
Ik ben m'n huis kwijt
DJ:
[Keert zich naar de GAST:] Dan moet je bij gevonden voorwerpen
zijn. [Wendt zich weer tot zijn VADER]
GAST:
Mijn huis is afgebrand
DJ:
[Kijkt GAST niet aan.] Dan hoop ik voor je dat je verzekerd
bent.
GAST:
Iemand heeft mijn huis met opzet in de fik gestoken
DJ:
[Wendt zich nu pas tot de gast.] En, hebben ze de dader.
GAST:
Dader? Het waren er minstens 150
DJ:
Honderdvijftig? Jeetje, wat rot voor jou.
GAST:
En voor 73 andere bewoners
DJ:
73? Ah. je woonde in een hotel.
GAST:
Ze schreeuwden: Buitenlanders ons land uit.
DJ:
Jíj bent toch geen buitenlander?
[Het wordt stil.]
VADER:
Charles... Zoals het is... Zoals het is gegaan... en zoals
het is... ik zou
DJ:
[Tegen ZWIJGER, om zijn VADER tot zwijgen te brengen:] En
jij? Ook problemen? [Geen reactie.] Hee! [Zwaait handen voor haar ogen.
Nog geen reactie.] Hallo is er iemand thuis.
KIND:
[Komt binnen, kijkt rond] Ik zoek mijn moeder
DJ:
Dan moet je bij gevonden voorwerpen zijn.
ANDER:
Hee. Ik wil je moeder wel zijn
KND:
Jij. Wat kun je zoal? Kun je moederen?
ANDER:
Ik kan knuffelen.
KND:
Kun je eten koken? Beetje normaal.
ANDER:
Ik kan met je praten. Voor je zorgen. Beetje aardig zijn.
Misschien wat helpen met je huiswerk.
KND:
Verdien je? Heb je een behoorlijk huis. Ik wil niet op van
die achterlijke schoenen lopen. Ik wil kleedgeld, weet je. Ik wil naar de film
als ik dat wil. En stappen, zonder gezeur dat ik op tijd terug moet. Ik wil
ANDER:
Stil maar.
[MUZIEK: AVE
MARIA]
[De VADER
reikt z'n zoon een bosje bloemen aan. Die neemt ze niet aan. De VADER blijft zo
staat.]
DJ:
Dit is geen goedkope amerikaanse film pa. Je bent toch
niet gekomen omdat het kerst is. Er valt niets te vergeven, goed te maken, uit
te praten... Okee, ik vergeef je. Op voorwaarde dat ik jou nooit meer hoef te
zien of te horen. Ga weg. Alsjeblieft.
[Praat omfloerst over de MUZIEK heen.]
Muziek, die oud lijkt als de wereld en toch muziek die nieuw
is als de dag die komt. Ave Maria, gegroet ben jij, moeder Gods.
[ZWANGER
MEISJE komt binnen.]
ZWANGER MEISJE:
[Tegen DJ] Ik ben zwanger
DJ:
[Sarcastisch] Van mij?
ZWANGER MEISJE:
Nee. Niet van jou.
DJ:
Wat kom je hier doen dan?
ZWANGER MEISJE:
[Wijst naar de ENGELEN] Die kerels lieten me binnen.
DJ:
Oh. Ben je dr zoëen. Geen wonder dat je zwanger bent.
ZWANGER MEISJE:
Hufter... Als mijn kind geboren is zal ik het leren om op de
juiste momenten te zwijgen.
[VADER legt bloemen op tafel. De ZOON pakt ze en gooit ze in de prullebak.]
DJ:
[Pakt telefoon. Over de muziek heen:] Wijze mannen uit het
Oosten feliciteerden moeder Maria met haar kindeke Jezus, en schonken hun
gaven: Mirre, Wierook en Goud. En wij? Zo op de drempel van de kerst is het een
mooie gedachte om het kerstkind als cadeau onze goede voornemens aan te
bieden. Aan de telefoon heb ik Peter, Peter uit Veenhuizen. [SYLVIA pakt op.]
Dag Peter. Zeg het maar:
SYLVIA:
Ik ben het.
DJ:
[Dringt niet door] Ga je gang Peter.
SYLVIA:
Ik ben het, Sylvia.
DJ:
[Wendt verbaasd en geirriteerd het hoofd af.] Shit. [Dan een
en al vriendelijkheid tegen SYLVIA:] Het lijkt vannacht wel of jij de enige
luisteraar bent, Sylvia.
[Ondertussen komt de DOMINEE binnen]
SYLVIA:
Zal ik dan maar mijn goede voornemen aanbieden, Charles. Ik
heb me voorgenomen om meer geduld te hebben met mensen die ik niet begrijp.
Soms heb je al zo snel je oordeel klaar
DJ:
[Valt haar in de rede:] Schitterende gedachte, Sylvia, als
iedereen was zoals jij, zou de wereld een stuk prettiger zijn, voor mens en
dier.
VIK:
[Neemt DJ de telefoon af:] Hai met VIK, je lijkt me een tof
wijf, Sylvia. Ik val wel op zo'n psychotherapeuterig legerdesheilstype als
jij. Dag Sylvia. [Pakt microfoon] En nu wij.
DJ:
Geef terug.
VIK:
Hoho. Alsof wij de kerstbaby niks te bieden hebben. [Hij
maakt er een spelletje van, loopt naar het KIND:] Ik ga op kraamvisite bij het
kindeke Jezus en ik neem mee...
KIND:
Vrede op aarde
VIK:
Je meent het. [Tegen MAN] Ik ga op kraamvisite bij het
kindeke Jezus en ik neem mee: vrede op aarde, en...
VROUW:
Dat hij terugkomt bij mij.
VIK:
Dat is geen voornemen, wijf, dat is een egoistische wens.
Hij terug bij jou..
TEF:
Ik ga op kraamvisite bij het kindeke Jezus en ik neem mee:
vrede op aarde, en... dat ik stop met roken.
VIK:
[Tegen de DOMINEE:] Ik ga op kraamvisite bij het kindeke
Jezus en ik neem mee, vrede op aarde, dat ik stop met roken, en...
DOMINEE:
Ik had migraine. Ik wilde beginnen aan de preek. Ik ben de
dominee. Al die mensen in die sporthal. Mooi versierd. Takken. Lichtjes.
Ballen. Ze kijken naar me. Kleine kinderen zitten er bij, die al lang hadden
moeten slapen. Maak het niet te lang, zo kijken ze. En zeg het een beetje
aardig. Ik dacht: dit kan ik niet.
VIK:
Komkomkom dominee. Ik wil een voornemen. Een wens.
TEF:
Laat hem.
DOMINEE:
Ik zei dat ik migraine had. Had ik ook. Nog. Heb ik wel
vaker. Ze redden zich wel zonder mij. Hier, vanuit de nek. Alsof God mij met
sterke hand in mijn nekvel pakt. Als een kat. En zegt: Je hebt er nog niets van
begrepen. Ik geef het op.
VIK:
Dat is een heel goed voornemen
DOMINEE:
Ik denk dat ik treinmachinist word. Dan weet je precies
vanwaar je komt en waar je heengaat.
VIK:
Dank je wel dominee. [Tegen VADER] Ik ga op kraamvisite bij
het kindeke Jezus en ik neem mee, vrede op aarde, dat ik stop met roken, dat ik
treinmachinist word, en...
PA:
[Kijkt naar zoon] Dat ik goed kan maken, wat ik lang geleden
verkeerd heb gedaan.
DJ:
[Geirriteerd:] Alsjeblieft pa, ga weg, ik wil het niet.
VIK:
[Praat over DJ heen. Tegen de ZWIJGER:] Ik ga op kraamvisite
bij het kindeke Jezus en ik neem mee, vrede op aarde, stoppen met roken,
stoppen met preken, en dat ik goed kan maken, wat ik verkeerd heb gedaan en...
[Het blijft
stil.]
ZWANGER MEISJE:
[pakt de microfoon:] Als mijn kind geboren is en op zal
groeien, hoop ik dat het al die opgeblazen kikkers een toontje lager laat
zingen. Laat ze maar van hun tronen vallen, die hoogmoedige betweters. Ik
hoop dat mijn kind zich nooit te groot voelt voor mensen waar iedereen aan
voorbijziet.
VIK:
Kul!
SID:
Kinderen zijn etterbakken. Je moet ze pakken voor ze jou te
pakken nemen.
[De DJ pakt de microfoon, wil terug naar normaal. De aankondiging van de DJ en de ruzie tussen VIK en TEF lopen door elkaar.]
VIK:
Soft, saai en vervelend
TEF:
Doe niet zo grof.
DJ:
En zo heeft iedereen zijn eigen visie,
TEF:
Jij verpest de sfeer.
DJ:
zijn eigen wereld. En al die werelden zouden samen kunnen
komen, in het licht van die ene ster,
VIK:
Sfeer! Sfeer is een ziekte.
DJ:
en het kind zou spelen met de slang,
TEF:
[Pakt zijn hoofd in haar/zijn handen] Jij bent een ziekte.
DJ:
de koe zou verkeren met de leeuw,
TEF:
Houd. Je. Mond.
DJ:
en licht zou schijnen in de duisternis.
TEF:
Jouw flauwekul ben ik zat!
DJ:
Maar als de een niet luistert naar de ander,
TEF:
[Wijst naar de ZWIJGER] Neem een voorbeeld aan haar.
DJ:
als deuren dichtslaan in plaats van open, wordt het koud en
eenzaam in de wereld. Zo is het toch, dominee.
[START MUZIEK: HOW CAN I GO FORWARD, JOHN LENNON]
[Als de muziek
begint komt de ZWIJGER naar voren. Ze herkent de muziek, ze herkent de inhoud
van de woorden. Ze neemt plaats voor een microfoon. De tekst van Lennon vult
ze aan met haar eigen verhaal. De tekst van Lennon en die van de ZWIJGER passen
'precies' in elkaar.
How can I go
forward when I
don't know
which way I'm facing
How can I go
forward when I
don't know
which way to turn
How can I go
forward when there's
something I'm
not sure of
How can I have
feelings when I
don't know it's
a feeling
How can I feel
something if I
just don't know
how to feel
How can I have feelings
when my
feelings have
always been denied
You know life
can be long,
and you've got
to be so strong
And the world
is so tough,
sometimes I
feel I've had enough
How can I give
love when I
don't know what
it is on giving
How can I give
love when I
just don't know
how to feel
How can I give
love when love
is something I
have never had
ZWIJGER:
[Na: 'O no'] Ik heb het zo vaak geprobeerd. Waarom zou er
nu geluisterd worden. Het ligt aan mezelf. Iedereen kan het.
[Herhalen, over de zang heen:] Iedereen, iedereen kan het.
Gewoon zijn. Gewoon er zijn. Ik niet.
['How can I feel something'] Ik ben niet boos, op niemand.
Ik heb gewoon het land van de levenden nooit gevonden. Zo voelt het.
[Over de zang heen. Iets meer volume.] Gewoon stommeweg verdwaald.
Nooit ergens aangekomen.
O nee.
['O no'] Ik, ik zeg niks. Waarom zou ik nog. Wat ik zeg
klinkt gek in m'n eigen oren. ['You know life'] Mijn leven ['can be long'] is
de moeite niet waard. ['and you've got to be sostrong'] Ik heb het geprobeerd.
Ik blijf het proberen. Misschien.
['I feel I've had enough'] Ik moet niet denken. Laat ik proberen niet te
denken, dat is mijn voornemen.
Ik ben een steen.
Ik ben niks.
Laat ze maar vergeten dat ik er ben. Ik heb gewoon het land
van de levenden nooit gevonden.
[Over de gezongen tekst heen: 'How can I give love when love
is something I have never had'] Gewoon stommeweg verdwaald. Nooit ergens
aangekomen.
['O no'] O nee, Ik ik zeg niks meer. Waarom zou ik nog. Wat
ik zeg klinkt gek in m'n eigen oren.
[Tijdens de rest van HOW CAN I GO FORWARD, komen de spelers die niet in de studio waren de straat op. Ze lopen traag, door elkaar, verward, misschien dwalen ze de zaal in.]
4. ENGELENZANG?
[MUZIEK:JOY TO THE WORLD.]
[De spelers in
de zaal, draaien zich om bij de eerste tonen, staan stil, Ze luisteren, en
zingen dan tegen de muziek van de plaat in hun eigen demonstratieve kerstlied:]
Engelenzang snijdt de nachtkou door
Maar gedresseerd tot achtergrondkoor
Die verder gaat dan de huid [3x]
[Tijdens het laatste couplet van Joy to the world, komen de STRAATENGELEN naar voren, ze grijpen elk een microfoon, en laten vrolijk hun vrolijke nieuws klinken:]
STRAATENGELEN:
Sta niet stil bij het verleden. Hier, ik maak een nieuw
begin; het is al aan het kiemen, zie je dat niet? Ik leg een weg aan in de woestijn,
rivieren in het dorre land.
Kom ieder die dorst heeft, kom naar het water! Ook wie geen
geld heeft, kom eten zonder geld of vergoeding, hier is wijn en hier is melk!
Waarom besteed je je geld aan dat wat niet voedt, en geef je je loon aan dat
wat niet verzadigt?
Het gekwetste riet zal hij niet breken, en een flakkerende
pit dooft hij niet uit.
Niet naar uiterlijke schijn spreekt hij recht, en op grond
van loze geruchten oordeelt hij niet. Hij geeft geringen hun recht, en de
armen in het land oordeelt hij met billijkheid.
Alle dreunende stampende laarzen, en met bloed doordrenkte
mantels, worden verbrand en verteerd door het vuur. Want een kind is ons
geboren.
[De STRAATENGELEN zoenen en feliciteren elkaar, de anderen volgen, waarna ze de studio binnenvallen en een kring vormen rond de DJ: Iedereen kijkt de DJ aan. Stilte. Er wordt gewacht.]
DJ:
Wat is dit? Kerstavond. Komt allen te samen? Wat moet ik?
Zingen. Moet ik de wereld redden. Kan ik ergens iets aan doen. Heb ik iets aan
van jullie? Zeg wat!
[Geeft een vreselijke woedeklap op tafel. Weer stilte. DJ.
Kijkt op horloge.]
[SLOTMUZIEK
op: GOODNIGHT van the Beatles]
DJ:
Door persoonlijke omstandigheden, of moet ik zeggen overmacht,
ben ik genoodzaakt de uitzending eerder te stoppen dan ik van plan was. De
rest van de nacht is op deze zender het woord aan de stilte. Hoe dan ook, ik
wens u een goede nacht, en een vrolijk kerstfeest.
[Op straat zin de ENGEL ANG, een beetje mismoedig op een stoepje, hij licht zichzelf bij met een kaarsje:]
ANG:
Het valt niet mee om een engel te zijn.
Als je schreeuwt om gehoord te worden, zeggen zij:
Stel je niet aan, we zijn niet doof.
En praat je zacht dan zeggen zij:
we hebben je niet gehoord
Het valt niet mee om een engel te zijn.
Als je er uit ziet zoals zij denken
dat je er uit zou moeten zien, zeggen ze:
Je bent niet echt, je bent een sprookje.
En zie je er uit zoals zij, dan zeggen ze:
Waar was je? We hebben je niet gezien.
Het valt niet mee om een engel te zijn:
Schuif je de gordijnen open
om te laten zien wie er in de kou staat
dan zeggen ze: Doe dicht die gordijnen,
alle warmte vliegt er uit
Het valt niet mee om een engel te zijn:
Zing je op z'n mooist
dat Godzelf is geboren als kind
dan hangen ze je op,
aan de hoogste tak in de boom.
Het valt niet mee om een engel te zijn.
[In de studio zet ENGEL ENG de MUZIEK af. Het wordt stil. SYLVIA komt overeind uit haar stoel, luistert naar de radio.]
DJ:
[Zijn stem klinkt door de radio. Z'n spot is niet langer in
staat z'n verwarring te camoufleren. Er zit geen venijn meer in zijn woorden.
Hij is op. ] Wat willen jullie van mij? Wat? Als God zo nodig iets moet met de
kerstdagen, laat ie dat dan zelf doen. Ik heb mezelf weten te redden. Tot nu.
Tot hier. Dit is van mij. Ik maak me wijs dat mensen zich een uurtje prettig
met mij vermaken, als ze me horen op de radio. Meer hoef ik niet. Meer wil ik
niet. Meer kan ik niet. Bemoei je niet met mij, dan bemoei ik me niet met
jullie. De wereld is te groot. De nacht te koud. Ga weg. En doe de deur achter
je dicht.
ALEN:
Engelenzang snijdt de nachtkou door
Maar gedresseerd tot achtergrondkoor
Dringt er geen spoor van warmte door
Die verder gaat dan de huid
Het lichaam gekleed in katoen of satijn
Met de glans die de kerstdagen kerst doet zijn
Een piek in de top, een bal in het oor
En de engelenzang als achtergrondkoor
Gloria gloria, God is geboren ja
Kom uit je stoel bij de kachel vandaan
Om te zien wie geboren is
[Gloria]
Dat wat in schreeuwen in huilen in zingen
Te horen is [Gloria]
ENG:
[Gepsroken]
God zoekt zich een thuis dat bloed en dat vlees is
Dat handen en voeten dat lichaam en geest is
Dat oog en dat oor dat vuur en dat feest is
Een kind ons geboren we noemen het Jezus
ALLEN
De sprookjesverteller vertelt op de buis
De geboorte van God in een armeluis huis
Zijn smoel in spotlicht, een prachtig decor
En de engelenzang als als achtergrondkoor
In de winkel van sinkel voor ellek wat wils
Sjieke champagne en een koel kratje pils
Schuif je wagentje maar de gangpaden door
Met de engelenzang als achtergrondkoor
Een molotov-cockail jaagt vuur in de lucht
Vluchtelingen slaan alweer op de vlucht
En de dooddoeners gaan de vergaderzaal door
Met de engelenzang als achtergrondkoor
Engelenzang snijdt de nachtkou door
Maar gedresseerd tot achtergrondkoor
Dringt er geen spoor van warmte door
Die verder gaat dan de huid
GAST:
[Gesproken]
God zoekt zich een thuis dat lief en dat leed is
Dat antwoord en vraag dat traan en dat zweet is
Dat God zij met ons en de minste het meest is
Een kind ons geboren, we noemen het Jezus
ALLEN:
Lik het vet van je vingers
om een hand uit te steken
Kom uit het pak dat knelt om je lijf
Kijk weg van je spiegel
om naar buiten te kijken
Zet de zonnebril af om de kleuren te zien
En hoor wat je eerst nooit durfde te horen
En zie wat je eerst nooit durfde te zien
En denk wat je eerst nooit durfde te denken
En doe wat je eerst nooit durfde te doen
Gloria gloria, God is geboren ja
Kom uit je stoel bij de kachel vandaan
Om te zien wie geboren is [Gloria]
Dat wat in schreeuwen in huilen in zingen
Te horen is [Gloria]
[De spelers
zoenen elkaar, en de DJ.]
DJ:
Hee. Waar slaat dat op. [Spelers komen terug. Kijken hem
aan.] Wat willen jullie van me? [De telefoon rinkelt. DJ laat hem rinkelen.
Legt dan de hoorn naast de haak. Een ENGEL houdt de hoorn tegen het oor van de
DJ:]
SYL:
Ja met mij. Ik vond het een raar programma. Er ging van
alles mis he. Maar toch wel mooi. Je bent zo stil. Je hebt een prettige stem.
Ik dacht wel ns: jammer dat ie zo'n prettige stem gebruikt om zo slap te
ouwehoeren. Wat is er met je? Misschien is het wel beter zo. Dat je stil bent.
Dat de radio aanstaat, maar het is gewoon stil. Dat je merkt dat het stil is.
Er is iets gebeurd denk ik. Zeg maar niks. Niet altijd zijn er woorden. Er is
zoveel. Dank je wel. Ik hoop dat het goed met je gaat.